Maska Ntomo. Bamana. Mali. XX wiek.

Nie jest to może najbardziej elegancka maska Ntomo jaką widziałem ale moim zdaniem może to tylko świadczyć o jej autentyczności bowiem każdy kto podrabia produkt stara się aby w niczym nie odbiegał od oryginału. Ponadto w kilku źródłach znalazłem informację, że czasem maski wykonywali sami uczestnicy rytuałów inicjacyjnych i w zależności od regionu w jakim powstały znacznie się od siebie różnią.

Maska Ntomo używana jest podczas obrzędu inicjacji. Dla kobiet rytuał ten jest jednorazowy, w przypadku mężczyzn składa się z sześciu etapów. Maski męskie od żeńskich różnią się ilością wystających kolców. Z grubsza mówiąc parzysta liczba wystających kolców to maski kobiece, nieparzysta męskie. Ponieważ reguły mają wyjątki to 2, 5 i 7 kolców zarezerwowanych jest dla masek androgenicznych. Lud Bamana nie jest do końca kategoryczny w określeniu cech męskich i kobiecych. Wierzą na przykład, że napletek jest kobiecą cechą i dopiero jego usunięcie podczas obrzezania powoduje stuprocentową męskość.

Proces inicjacyjny wśród plemion Bamana to najważniejszy okres w życiu mężczyzny. Jego zakończenie umożliwia zawarcie małżeństwa i wejście w dorosłe życie. Organizacją inicjacji zajmuje się sześć różnych stowarzyszeń. Każde odpowiada za jeden jego etap. Młodzi poddawani są dość rygorystycznym próbom, mającym uczyć dyscypliny, pokory, odwagi, znoszenia w milczeniu bólu. Poddani inicjacji między innymi zostają sami przez tydzień w buszu czy przechodzą ceremonię samobiczowania, którą należy znieść bez słowa skargi.

Maska Ntomo jest częścią obrzędów inicjacji. Zakłada się ją zarówno podczas ich przebiegu jak i później w czasie uczty i wielkiego święta wioski, które odbywa się po obrzezaniu.

Jak już wspomniałem, maski Ntomo przybierają różne formy. Zwykle są wąskie z wypukłym czołem i długim w cienkim nosem. Cechą wspólną wszystkich są wypustki wyrastające z górnej części „czaszki”. Maski są często zdobione blachą, muszelkami, lusterkami, nasionami.

Oferowana maska jest dość toporna. Ma zbyt szerokie usta i bardziej owalny kształt niż te najczęściej spotykane. Jednak cztery kolce nie pozostawiają wątpliwości co do jej plemiennego rodowodu. Miała kiedyś zdobienia, po których niestety zachowały się tylko ślady wokół oczu i na brodzie. Datował bym ją na drugą połowę XX wieku. Jest dość duża. Ma 45 cm wysokości, 16 cm szerokości i 18 cm głębokości. Jest w dość dobrym stanie.