Omono. Maska Białej Małpy. Drewno. Dogon. Mali. XX wiek.

Wspominałem już o różnorodności sztuki Dogonów. Przy czym ta różnorodność jest paradoksalnie ściśle uporządkowana, zhierarchizowana a poszczególne elementy pasują w jedno tylko miejsce plemiennej układanki.

Maski Dogonów wytwarzają rzemieślnicy, stanowiący odrębną, szanowaną grupę społeczną ale żeby maski zyskały nyama, magiczną moc pozwalającą wypełniać powierzone zadania, potrzebne są specjalne rytuały a tym już zajmują się członkowie stowarzyszenia Awa. To oni regulują także, kiedy i gdzie pojawią się poszczególne maski.

Jedną z najważniejszych uroczystości Dogonów jest Dama, trwająca kilka dni ceremonia pogrzebowa, której towarzyszy korowód i taniec masek. Uroczystości Dama mają uhonorować zmarłych, wprowadzić ich w zaświaty, nadać status ducha przodka ale jednocześnie wyprowadzić duchy przodków poza wioskę aby nie mogły czynić w niej szkód.

Awa regulują kolejność pojawiania się masek na uroczystości. Po maskach głównych, których nazw tu nie przywołuję aby nie czynić dodatkowego zamieszania, pojawiają się maski zwierząt, reprezentujące zwierzęta poszczególnych klanów: antylopy, zające, lwy, hieny, krowy, ptaki i małpy.

Wśród małp funkcjonują trzy rodzaje masek. Ko - maska czerwonej małpy, Dege - maska małpy czarnej, i Omono - maska małpy białej. To, która jest która wiedzą prawdopodobnie tylko Dogonowie, bo przypisana masce nazwa nie zależy ani od koloru użytych pigmentów ani od kształtu maski. Żeby rzecz bardziej skomplikować, w przypadku uroczystości Dama, maski i rytuały mogą być specyficzne dla jednej lub dwóch wiosek. W wiosce odległej o kilka mil, mogą wyglądać inaczej.

Maski małp reprezentują u Dogonów postawę aspołeczną, dziką, nie ucywilizowaną, przeciwną kodeksowi moralnemu obowiązującemu Dogonów. Małpa czarna Dege nazywana jest złoczyńcą z buszu, jest odzwierciedleniem niegodziwości i obżarstwa.

Tancerz noszący maskę białej maski, przyjmuje postawę melancholijną, przebywa z dala od tłumu i dopiero po wielokrotnych zachętach daje się porwać potężnemu rytmowi bębnów.

Omono, maska białej małpy jest pięknym przykładem sztuki Dogonów. Jest minimalistyczna, geometryczna i symboliczna. To taka sztuka zachwyciła Picassa i Deraina. Figura małpy nad częścią twarzową jest ledwie zaznaczona. Bardziej przypomina graficzny znak niż żywe, pełne wigoru zwierzę a przecież nikt ani przez chwilę nie ma wątpliwości, że to małpa.

Maska jest dobrze zachowana, z dość wyraźnie zachowanymi śladami starej malatury. Sądzę, że jest stara. Odważę się zaryzykować tezę, że pochodzi z pierwszej połowy XX wieku. Ma 46 cm wysokości, 17 cm szerokości i 13 cm głębokości. Polecam.